'Kritik eşikteyiz'

Basının sorunlarına ilişkin rapor hazırlayan BİK Genel Kurul Üyesi ve Anadolu Gazete Sahipleri Temsilcisi Mustafa Arslan, son dönemde girdi maliyetlerin artmasıyla yerel basının zor günler yaşadığını hatırlatarak, “Kritik eşikteyiz” dedi.

BİK Genel Kurul Üyesi ve Anadolu Gazete Sahipleri Temsilcisi Mustafa Arslan, basının sorunlarına ilişkin rapor hazırladı.

Anadolu Basını’nın son durumu hakkında açıklamalarda bulunan Arslan, yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı: “Kur dalgalanması ve son ekonomik tablodan en çok etkilenen yazılı basın sektörü olarak Basın İlan Kurumu (BİK) Genel Kurulu Hükümet Kanadı Temsilcileri’nin atanmasını ve resmi ilan fiyat tarifesinin belirlenmesini bekliyoruz. Yerine getirdiğimiz görevlerin öneminin bir defa daha görülmesi, içinde bulunduğumuz tablonun daha net anlaşılması için rakamların diline müracaat etmek istiyoruz. Anadolu gazetelerinin yerel siyasetin işlerliği, aldığı resmi ilan gelirlerinin tamamını kamuya geri ödemesi, resmi ilanlar yolu ile elde edilen kamu yararı, son yıllarda gazete sayıları ve fikir işçisi sayılarındaki değişimi, temel girdilerdeki artışları bu çalışmamızda bilgilerinize sunuyoruz. Acil tedbir alınmaması halinde yaşanacak iş kayıpları ve gazete kapanmaları telafi edilemeyecek sonuçlara neden olacaktır.”

“Maliyetlerde olağanüstü artış”

Arslan açıklamalarına şöyle devam etti: “Gazetelerimizin temel girdisi olan baskı ve personel giderlerinde olağanüstü artışlar meydana gelmiş olmakla beraber, özel ilan gelirleri pandemi sonrasında tükenme noktasına gelmiş, içinde bulunduğumuz yıl resmi ilan fiyatları artmamış, geçen yıllardaki artışlar ise maliyet artışlarının çok gerisinde kalmıştır. 1 Şubat 2020’de tonu 375 dolar olan kağıt 2 bin 246 lira iken, 1 Şubat 2021’de 675 dolar ton ve 4 bin 887 lira olmuştur. 1 Şubat 2022’de dolar kuru bir yıl önce 7,24 iken 13,41 olmuş, kağıdın tonu da 675 dolardan 940 dolara çıkmıştır. 12 bin 69 liraya karşılık gelen bu rakam iki yıl öncesine göre 5,6 ve bir yıl öncesine göre 2,5 kat artışa karşılık gelmektedir. Bu yıl asgari ücret yüzde 50 zamlanmıştır. Bu artış fikir işçisi ekip arkadaşlarımızın hayat kaliteleri üzerinde olumlu etki doğurmuştur. Aynı dönemde mahalli gazeteler için resmi ilan fiyatları da 2019’da sütun santim fiyatı 15 lira, 2020’de 17 lira ve 2021 ile halen 20,4 lira olarak gerçekleşmiştir.”

“Kamu bir cebinden alıp fazlası ile diğer cebine koyuyor”

Arslan, açıklamasına şu şekilde devam etti: “Aksaray, Kütahya ve Ordu illerimizde yayınlanan gazetelerin Aralık 2021 ve Ocak 2022 resmi ilan gelirleri ile giderlerini ortaya koyan bir çalışma yaptık. Gördük ki gazetelerin almış oldukları resmi ilanlar, KDV, Kurumlar Vergisi, BİK Komisyonu, Sigorta Primi gibi resmi giderleri ya karşılıyor veya altında kalıyor. Geriye kalan personel maaşı, baskı giderleri, işletme giderleri ve diğer giderleri başka kaynaklardan temin edilmeye çalışılıyor. Ordu Hayat Gazetesi üzerinden örnek verirsek, Aralık Ayı’nda 20 bin 307 liralık resmi ilan alan gazetemiz 60 bin 236 liralık harcama yapmış. Resmi ilan gelirlerinin üzerine 39 bin 928 liralık kaynak üretmek durumunda ki başa baş gelebilsin. Öte yandan 20 bin 307 liralık resmi ilana karşın 20 bin 686 lira kamuya geri ödemede bulunmuş. Ocak Ayı’nda ise rakamlar biraz daha farklı hale gelmiş. 17 bin 332 liralık resmi ilan geliri, 21 bin 334 lira resmi ödeme, 73 bin 935 lira toplam harcama ve 56 bin 602 liralık fark oluşmuş. Bu tablo bize ‘En kayıtlı sektör’ olan yazılı basının yaşatılması için daha fazla çaba gösterilmesi gerektiğini net bir şekilde göstermekte.”

Yıllara göre gazete ve fikir işçisi sayıları

“Son yıllarda Anadolu’da gazeteler hayatiyetlerini sürdürülebilir kılmak için birleşmeler yoluna gitmeyi tercih etmektedir.” diyen Arslan, sözlerine şöyle devam etti: “Bu nedenle gazete sayılarındaki azalmalar göze çarpmaktadır. Bunun doğal sonucu da fikir işçi sayılarındaki azalmalardır. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, 2018’de bin 116 olan gazete 41 azalarak 2019’da bin 75’e, 2020’de 24 azalarak bin 51’e, 2021’de 54 azalarak 997’ye düşmüştür. Böylece anılan yıllar itibari ile toplam 119 gazete kapanmıştır. 2018’de 8 bin 683 olan fikir işçisi bin 90 azalarak 2019’da 7 bin 593’e, 2020’de 389 azalarak 7 bin 204’e, 2021’de 235 azalarak 6 bin 969’a düşmüştür. Böylece anılan yıllar itibari ile toplam bin 714 meslektaşımız işini kaybetmiştir. Günümüz şartlarında bir kişiye iş bulmanın maliyeti 1,5 milyon lirayı bulmaktadır. Araştırmamızda da açıkça görüldüğü üzere sektöre kamu tarafından aktarılan kaynağın tamamı geriye dönmektedir. Hal böyle iken gazete kapanması ve iş kayıplarını artırma ile sonuçlanmasına neden olacak resmi ilan fiyat tarifesinin yayınlanmaması aklı tutulması ile eşdeğerdir. Asgari ücrete yüzde 50 artış sağlayan Sayın Cumhurbaşkanımızın böyle bir tutum içinde olması düşünülemez. Bu durumda konuya ilişkin görevlilerin ihmali söz konusudur.”

Mahalli basın siyaset ve mahalli idarelerin en büyük desteği

Arslan sözlerini söyle sürdürdü: “30 büyükşehir belediye başkanı ve valileri hakkında yerel ve yaygın mecralarda çıkan haberle sayıları ile reklam eşdeğerlerini ele alan araştırmamızda çarpıcı sonuçlar elde etmiştik. Örneğin 2017’de Konya Büyükşehir Belediye Başkanı Tahir Akyürek hakkında yayınlanan 9 bin 204 haberin 8 bin 885’si mahalli gazetelerde, 247’si ile yaygın gazetelerde yayınlanmış bulunuyor. Mahalli gazetelerde yayınlanan haberin reklam eşdeğeri 19 milyon 495 bin 679 lira iken aynı yıl Konya’da toplam 7 milyon 759 bin 385 liralık resmi ilan ve reklam yayınlanmış. Bunun bir milyon 200 bin liralık kısmı ise Büyükşehir Belediyesi’ne ait. Yerel gazetelerin sadece Büyükşehir Belediyesi hakkında yaptığı haberin katma değeri toplam resmi ilanların 2,5. Büyükşehir’in verdiği resmi ilanların 16 katını oluşturuyor. Konya’daki 31 ilçenin belediye başkanı, Vali, kaymakamlar, siyasi parti il ve ilçe yöneticileri, sivil toplum örgütleri vd hakkında yapılan haberlerin reklam eşdeğerini düşünün artık. Amacımız haberlerimizi para ile ölçmek değil sadece yaptığımız işin ne anlama geldiğinin bilinmesini, yerel demokrasinin, sivil toplumun işlerlik ve inşasındaki rolümüzün anlaşılmasını sağlamaktır.”

“Resmi ilan kamu yararı sağlıyor”

Arslan, açıklamalarını şöyle tamamladı: “Kütahya’nın Emet İlçesi’nde Gazi Emet Gazetemizin sahibi yaptığı örnek mücadele ile resmi ilan yayınının sağladığı yararı çarpıcı bir şekilde ortaya koymuştur. İlansız bir şekilde doğrudan alım yoluyla 960 bin liraya yaptırılacak iş konusunda şikayette bulunmuş, kendisine ilgili firmaca 100 bin lira zarar tazmini teklif edilmiş ancak kabul etmemiştir. Yapılan ilanla iş 520 bin liraya yaptırılmış, devletimiz 440 bin lira kara geçmiştir. 3 bin liralık ilanın 147 katı devletin kasasına kalmıştır. Son yıllarda özellikle bürokraside resmi ilanı yük gören, resmi ilan vermeyi gazetelere lütuf olarak algılayan anlayışın ne kadar yanlış olduğu sadece bu örnekte dahi net olarak anlaşılmaktadır. Sonuç olarak Resmi İlan Fiyat Tarifesi’nin yayınlanabilmesi için BİK Genel Kurulu’nun toplanmasını sağlayacak adımların atılması, bir diğer önemli sorunumuz olan Basın Kartı Komisyonu Toplantıları’nın yapılması konusunda desteklerinizi arz ediyoruz. Fikir işçisi arkadaşlarımızın erken emeklilikleri basın kartı şartına bağlıdır. Dolayısı ile komisyonun toplanmadığı her geçen ay özlük haklarından kayba uğramaktadırlar.”