İzmir antik Agora'da duvar yazısı koleksiyonu bulundu

İzmir'in tarihi Agorası'nda, Yunanca duvar yazısı (grafito) koleksiyonu bulundu. Helenistik ve Roma dönemlerindeki günlük yaşama ait kesitlerin yer aldığı grafitoları inceleyen Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu, “Agora-Kadifekale-Kemeraltı aksındaki tarihi zenginliğin ortaya çıkmasıyla tarih turizmi konusunda yakın coğrafyanın en iddialı kentlerinden biri olmayı hedefliyoruz.” dedi.

Büyükşehir Belediyesi’nin Agora’da sürdürdüğü kamulaştırma çalışmalarıyla boşalan araziden çıkan tarihi buluntular, şaşırtmaya devam ediyor. Belediye, Agora ve çevresini arkeoloji ve tarih parkı olarak düzenlemeye hazırlanırken bölgede Dokuz Eylül Üniversitesi Arkeoloji Bölümü tarafından devam ettirilen çalışmalarda elde edilen arkeolojik bulgular, sadece İzmir değil, yakın coğrafya için de büyük önem taşıyor. Bölgedeki kazı çalışmalarında, son olarak tarihi Roma hamamı, mozaikli yapı ve kent meclisinin yanısıra kent merkezinden Agora'ya girişi sağlayan bazilika kuzeybatı kapı ile limandan girişi sağlayan Faustina caddesi ortaya çıkarılıyor. Kazı çalışmalarına ilave olarak mozaikli yapıda mozaik döşemenin konservasyonu ile bazilikada bulunan grafitoların restorasyon çalışmaları sürdürülüyor. Bazilikadaki restorasyon çalışmaları sırasında yeni duvar yazıları ortaya çıkarıldı. Helenistik ve Roma dönemlerinde İzmir’in günlük yaşantısına ilişkin önemli ipuçları veren grafitoların, MS 2. ile 4. yüzyıllar arasında yapıldığı öngörülüyor. Uzmanlar, bunların dünyanın en zengin Yunanca duvar yazısı koleksiyonunu oluşturduğunu ifade ediyor. Duvarlar üzerinde, günlük yaşamın her alanını konu eden, sadece boyayla yapılmış yazı ve resimlerin dışında sıva üzerine kazınmış onlarca yazı ve resim de bulunuyor.

Grafitoların yanısıra çalışmaları süren “Kent Meclisi”, “Mozaikli Yapı”, “Faustina Kapısı” ve Büyükşehir Belediyesi tarafından “Agora Müzeevi” olarak restore edilen yapıyı da ziyaret eden Başkan Kocaoğlu, “Agora Ören Yeri Koruma Duvarı” projesinin onaylandığını ve kısa sürede ihalesinin yapılacağını da duyurdu.

DUVAR YAZILARINDA BİLMECE BİLE VAR

Agora’da bulunan grafitolar, hoşgörü şehri İzmir’in antik dönemde de büyük bir hoşgörüye sahip olduğunu gösteriyor. Smyrnalılar için “Asya’nın birincisine (selam olsun)” yazısının yanısıra “Asya’nın birincisi Sardes’e (selam olsun)”, “Asya’nın birincisi Ephesos’a (selam olsun)” ya da “Asya’nın birincisi Tralles’e (selam olsun)” şeklindeki yazılar bunu gösteriyor. O dönemlerde de hakim olan hoşgörü kültürü, farklı kentlerin isimlerinin de övgüyle duvarlarda yer almasına Smyrnalılar tarafından engel olunmadığını ve bu yazıların 2 bin yıldır silinmeden kalabildiğini ortaya koyuyor. Ticaret gemisi çizimlerinden gladyatörlere kadar farklı şekillerin olduğu grafitolar arasında çeşitli itiraflar da yer alıyor. “Beni sevmeyen birini seviyorum” ve “Leontis adlı birisi eşini aldatanı buldu ve öldürdü”, bu itiraflardan bazıları. Antik dönemde Agora’daki sulardan şifa bulanların yazdığı bir grafitoda, “Gözlerimi tanrılar iyileştirdi, bu nedenle tanrılara kandil adadım” yazıyor. Başka bir yazıda ise, “Ruh veren” kelimesi geçiyor. Bu yazının, erken dönem Hristiyanlık'ta Hz. İsa’yı işaret ettiği öngörülüyor. Ayrıca duvarlarda çeşitli oyunlar ve bilmeceler de bulunuyor. Yukarıdan aşağıya ve soldan sağa okunduğunda aynı olan kelimelerle hazırlanmış beş satırlı bilmecelere ek olarak, cevabı içinde olan bilmeceler de Agora’nın duvarlarını süsleyerek gizemini koruyor.

Boyalı ya da kazıma yöntemiyle yapılan grafitoların sayıca çokluğuna değinen Doç. Dr. Cumhur Tanrıver, “Yunanca grafitolar, sayıca dünyada en çok burada bulunuyor. Yaklaşık bin 500 grafito var. Ayrıca alt sıva tabakasında da grafitolar bulunuyor, ama üst sıva tabakasını kapattığı için onları henüz okuyamıyoruz.” dedi.

İzmir Büyükşehir Belediyesi, ilk kamulaştırmalarına 1997 yılında başlanan, ilk yıkımı ise 2005 yılında yapılan tarihi alanda, "Agora ve Çevresi Koruma, Geliştirme ve Yaşatma" projesi çerçevesinde bugüne kadar 26 milyon 808 bin 987 liralık kamulaştırma bedeli ödedi. Toplam 21 bin 987 metrekarelik alandan 18 bin 337 metrekaresini kamulaştırarak tapusunu alan belediye, geri kalan bölümleri kamulaştırmak için de çalışmalarını sürdürüyor. Ayrıca Smyrna Antik Kenti Kazı Başkanlığı ile protokol imzalayarak, kazılara destek amacıyla yıllık 900 bin lira nakdi yardımda bulunuyor.