Çocuklara Sorumluluk Bilinci Nasıl Verilir

Aşırı koruyucu anne ve baba tutumunun çocuğun kişilik gelişiminde etkili olduğunu ifade eden Psikiyatri Uzmanı Dr. Orhan Karaca, ebeveynlerin bu tutumlarıyla çocuğun kendine olan güveni ve kişiliğinin zarar görebileceğini söyledi.

Aşırı koruyucu ebeveyn tutumunun her ne kadar çocukları olumsuz etkilese de olumsuz bir ebeveyn tutumu olduğunu ifade eden Psikiyatri Uzmanı Dr. Orhan Karaca daha sonra şunları kaydetti; “Erişkinlerin çocuklarıyla ilgili kaygılarını azaltmak için başvurdukları yöntemler ruhsal açıdan bazı sıkıntılar yaşayan çocuklar ortaya çıkarabilmektedir. Çünkü çocuklar dünyayı ilk aşmada ebeveynleri vasıtasıyla görür ve tanırlar. Çocuk kendisine nasıl davranılırsa doğru olanın o olduğunu, kendisinin de dünyayla aynı ilişkiyi kurması gerektiğini öğrenir. Bu tutum uzun yıllar devam ettiğinde kişilik de bu yönde gelişir. Talepkâr, inatçı, onaylatmaya ihtiyacı olan, benmerkezci kişilik gelişme ihtimali artar. Aşırı koruyucu ebeveynlerin çocukları sürekli birinin varlığına ihtiyaç duyan bağımlı, özgüveni az, hata yapmaktan korkan, hassas, içe kapanık, reddedilme korkusu nedeniyle kendini ifade etme zorluğu yaşayan kişilere dönüşebilir. Çocuk hayatının tüm dönemlerinde bu çerçeveyle uyumlu davranış sergileyebilir. Okul, arkadaş çevresinde başlayan sorunlar, ilerleyen yıllarda evlilik ve iş yaşamında da belirginleşmeye başlar. Kişi yaşadığı sorunları bir takım baş etme yöntemleriyle çözümlemeye çalışarak ilk dönemde öğrendiklerini telafi etmeye çalışır. Ancak yaşadığı sorunlardaki tekrarlayan bazı örüntüler geçmişte ebeveynlerle yaşadığı sorunlu ilişkiyi işaret eder. Kişilik özelliği haline gelmiş bazı davranışları nedeniyle sosyal, iş ve aile yaşantısında uyum sorunları yaşar. Tekrarlayan baş edememe öyküsü psikiyatrik destek almasını gerektirecek düzeye varabilir. Aşırı koruyucu ebeveynler mükemmeliyetçilik, kuralcılık, aşırı hassaslık, travmalara maruz kalmışlık, kontrolü artırarak çocuğunu risklerden koruyacağını düşünme, ebeveynler arası sorumluluk paylaşımının dengesiz oluşu, çocuğun ağır hastalık geçirmiş olması, ailenin diğer çocuklarının olumsuzluklar yaşaması vb. gibi bazı özellikleri taşıyabilirler. Ebeveynler, çocuklarının kendini uygun bir şekilde ifade etmesini sağlamalı, sorumluluk almayı, insanlarla empati yapabilmeyi, istediklerini erteleyebilmeyi öğretmeli, onları kendi kararlarını verme ve uygulama konusunda cesaretlendirmeli, takdir etmeli, hata yapabileceğini kabul etmeli, hataların dünyanın sonu olmadığını gösterebilmelidir. Çocuklara yaşlarına ve gelişme düzeylerine göre sorumluluk verilmelidir. Sorumluluğun çocuğa ait düzenli görevler olduğu unutulmamalıdır. Bu sorumluluğu yerine getirmeyen çocuğun olumsuz etkilenen yaşam alanı aile tarafından tolere edilmemelidir. Örneğin oyuncaklarını toplama sorumluluğunun kazandırılması hedeflenen çocuğun oyuncakları ebeveyn tarafından toplanmamalıdır. Sorumluluk vermek için ileri yaşların beklenmesi doğru değildir. Bu tutum hem ailenin hem de çocuğun zorluklar yaşamasına neden olur. Bu nedenle çocuğa 2-3 yaştan itibaren kolaydan zora doğru bir takım sorumluluklar verilmeye başlanmalıdır.”