Çin-ABD zirvesinden 'yeni model' işbirliği çıktı

Dünyanın dikkatini üzerine çevirdiği Çin-ABD zirvesi California Eyaleti'nde yapıldı. İki devlet başkanı ilk gün başbaşa görüştü. Zirvenin ikinci gününde ise 6 yıl aradan sonra kabine bakanları düzeyinde görüşmeler gerçekleştirildi. Çin, ABD ile olan ilişkilerde ‘yeni model’ tanımlaması kullanırken, muhattabına bundan sonra görüşme masasında hem diplomatik hem de ekonomik açıdan denk olacakları mesajını verdi.

ABD Başkanı Barack Obama ile Çin Devlet Başkanı Xi Jinping arasında iki gün süre ile devam eden zirve California Eyaletinin çöl bölgesinde bulunan Palm Springs kasabasında gerçekleştirildi. Son 40 yıldır inişli-çıkışlı seyir izleyen ABD-Çin ilişkieri Başkan Obama’nın ifadesi ile aradaki sorunların bundan sonra da ‘haftalar, aylar belki de yıllarca’ tartışılması gerekecek.

İkinci günün sonunda zirveden iki ülkenin iklim değişikliği konusunda anlaştıkları belirtildi. Ancak ilişkilerde başlıca sorun olan siber saldırı, Amerika’nın Pasifik’te artan askeri varlığı, Çin’in Kuzey Kore ile olan yakın ilişkileri, Japonya, İran, Suriye ile Orta Asya’daki güç savaşları dışında insan hakları ve Güney Çin Denizi konularında da zirveden olumlu bir haber çıkmadı.

ABD Başkanı Obama ile üç ay önce devlet başkanlığı görevine gelen Xi’nin iki gün süresince yaptıkları zirvede iki ülke ilişkilerini doğrudan veya dolayı ilgilendiren birçok konu ele alındı. Görüşmenin son gününde iki lider Kuzey Kore’nin nükleer füzlerini, siber saldırıları, ikilim değişikliği ve insan hakları gibi önemli başlıkları masaya getirdiği belirtildi. Yine zirvede iki ülke arasındaki ticari ilişkilerin de görüşüldüğü kaydedildi.

Zirvenin ilk gününde görüşmelere ara verildiği sırada Çin Lideri Xi, Başkan Obama ile birçok konuda ortak görüş birliğine vardıklarını söyledi. İki lider cuma günü önce 3 saati aşkın ikili görüşmesinin ardından iki saatte akşam çalışma yemeğinde biraraya geldi. İki liderin görüşmesi yerel saat ile 22:45’te son buldu.

Xi’nin açıklamasının ardından Başkan Obama, Çin lideri kadar ortalığın günlük gülistanlık olmadığını ima etti. Obama, ‘‘Beklentilerimizi karşılayabilmek için daha çok çalışmamız gerekmekte. Bunları belki haftalar, aylar ya da yıllarca konuşmamız gerekeçek’’ diyerek henüz sorunların çözümüne yönelik ortak bir noktaya gelinemediğine işaret etti.

Obama’nın bu çıkışına Xi, iki ülke arasında ilişkilerin artık aynı denklikte sürdürülmesi gerektiğine atıf yaptı. Xi, Washington-Pekin arasında bundan sonra denk seviyede ortak devletlerin ekonomik, diplomatik ilişkiler geliştireceğini vurgulayarak, ‘‘Dev ülkeler arasındaki yeni model ilişki’’ şeklinde süreci tarif etti.

SİBER SALDIRILARI ZİRVENİN BAŞLICA GÜNDEMİ OLDU

Çin-Amerikan zirvesinin en temel konularından birisi siber güvenlik sorunu oldu. Son üç yıldır Amerika’nın Çin’den gelen siber saldırılar nedeniyele hem kamu hem de özel şirketlerin büyük zarara uğradığı konusunda ciddi şikayetleri sözkonusu. Pentagon’un geçtiğimiz aylarda Kongre’ye sunduğu raporda Çin ordusundan kaynaklanan ve ABD’nin bilgisayar sistemini zaman zaman felçe uğratan saldırıların olduğu belirtilmişti. Zirvenin ardından gazetecilerin Çin lideri Xi’e bu raporu hatırlatılıp Pekin’in siber saldırılardan sorumlu olup olmadığı yönündeki soruya yanıt vermekten kaçındığı görüldü. Çin lideri Xi, ‘‘Çin-Amerikan ilişkilerinde siber güvenlik meselesinin insanların kafasında ciddi endişelere sebebiyet verdiğini ve bunun medyada da çok önemle ele alındığını gördüm. Bunları notlarım arasına ekledim’’ diye cevap verdi.

Obama’nın aynı konuya yönelik açıklamasında daha yumuşak bir üslup kullandığı dikkat çekti. Obama, siber saldırılar için, ‘‘Bu yalnızca Çin-ABD ilişkisine ait özgün bir konu değildir. Bu mesele uluslar arası bir sorundur ve bu soruna zaman zaman olayla ilgili olmayan devletlerin de müdahil olduğu görülmektedir’’ dedi.

Obama’nın ortamı yumşatan ifadelerinin ardından Çin Devlet Başkanı Xi, ‘‘Bu konuda çatışma yerine ortak çalışabileceğimize inanıyorum’’ dedi.

Zirvede, Japonya ile Çin, Vietnam ile Filipinler ile Güney Çin Denizi sorunlarının da ele alındığı bilgisi verdildi. Ancak konular hakkında ayrıntı verilmedi.

Zirvede Başkan Obama, mevkidaşı Xi’de daha fazla temiz enerji teknolojisine yatırım yapmaları yolunda tavsiyede bulunduğu kaydedildi. Obama yine mevkidaşına bakanlar ve askeri düzeyde daha sağlıklı ilişkiler geliştirilmesini salık verirken, ‘‘Bu sayede birbirimizi hem askeri stratejik konularda hem de siyasi meselelerde daha iyi anlarız’’ diye konuştu.

Devlet Başkanı Xi ise, Çin ile Amerika’nın arasındaki anlaşmazlıkları aşabilmek için ‘yeni bir yol bulmalı’ diyerek bunun, ‘‘Geçmişteki büyük ülkeler arasındaki antlaşmazlık ve çatışmalardan uzak’’ olması gerektiğine işaret etti.

Amerika’da eğitim gördüğü dönemde Iowa eyaletinde bir süre yaşayan Devlet Başkanı Xi, Başkan Obama’yı ülkesine davet ederek iki gün süre ile gerçekleştirdikleri zirvenin aynısını Çin’de yapmayı teklif etti. İki lider zirvenin son gününde kıravatsız bir araya gelirken, kabineler arası toplantıda ABD-Çin arasındaki ekonomik, ticari ilişkiler masaya yatırıldı.

FISRT LADY ZİRVEYE KATILMADI

Çin Devlet Başkanı Xi, eşi Peng Liyuan ile California’ya geldi. Fakat Başkan Obama’nın eşi Michelle Obama zirveye katılmadı. First Lady’in zirveye katılmaması sosyal paylaşım sitelerinde tartışma konusu olurken, pazartesi 12 yaşına girecek olan Obama çiftinin küçük kızları Natasha’nın doğum günü olması nedeniyle olduğu ileri sürüldü.

Bir dönem ülkesinde oldukça meşhur şarkıcılardan biri olan Çin Devlet Başkanı Xi’nin eşi Peng Liyuan, cumartesi günü üç ülkeyi kapsayacak geziye çıktı. Peng önce Trinidad ve Tobago daha sonra Kosta Rika ve nihayetinde Meksika ziyaretlerinde bulunacak.

Başkan Obama ise zirvenin ardından birgün daha Palm Springs’de kalıyor. Burada birgün süre ile dinlenecek olan Obama, Hawaii Eyaletinden gelen arkadaşları ile de golf oynaması bekleniyor.

İki ülke arasındaki bundan sonraki ilk görüşme temmuz ayında başkent Washington’da gerçekleştirilecek olan ‘Strateji ve Ekonomik Diyalog’ toplantısı olacak.